EdukasiBanten

Sejarah Bahasa Jawa Serang Banten

×

Sejarah Bahasa Jawa Serang Banten

Sebarkan artikel ini
Sejarah Asal Usul Nama Banten: Mengungkap Jejak Kemilau Sejarah Nusantara
Sejarah Berdirinya dan Asal Usul Nama Banten

Bahasa Jawa Serang adalah salah satu bahasa yang menarik dan unik di Indonesia. Bahasa ini merupakan bahasa yang digunakan oleh masyarakat Jawa yang tinggal di wilayah Serang, Banten. Bahasa ini memiliki sejarah, kosakata, dan contoh yang berbeda dengan bahasa Jawa lainnya. Bahasa ini juga merupakan salah satu cara untuk menjaga warisan budaya Banten yang kaya dan beragam. Dalam artikel ini, kita akan membahas tentang apa itu Bahasa Jawa Serang, bagaimana contohnya dalam kehidupan sehari-hari, dan mengapa belajar bahasa ini penting.

Apa itu Bahasa Jawa Serang?

Bahasa Jawa Serang adalah sebuah bahasa daerah yang termasuk dalam rumpun bahasa Austronesia. Bahasa ini berasal dari bahasa Jawa Kuno yang dibawa oleh para pendatang dari Kerajaan Mataram Islam pada abad ke-16. Bahasa ini kemudian berkembang dan bercampur dengan bahasa Sunda Banten yang merupakan bahasa asli daerah tersebut. Bahasa ini juga dipengaruhi oleh bahasa Melayu, Arab, dan Belanda yang masuk melalui perdagangan dan penjajahan.

Kosakata Bahasa Jawa Serang

Kosakata Bahasa Jawa Serang adalah salah satu varian dari bahasa Jawa yang dituturkan di wilayah Serang, Banten, Indonesia. Bahasa ini memiliki beberapa ciri khas yang membedakannya dari bahasa Jawa lainnya, seperti kosakata, pengucapan, dan tingkatan bahasa. Artikel ini akan membahas tentang aspek-aspek tersebut secara lebih rinci.

Kosakata bahasa Jawa Serang dipengaruhi oleh berbagai faktor, seperti sejarah, budaya, agama, dan kontak dengan bahasa lain.

Selain itu, bahasa Jawa Serang juga memiliki dua tingkatan bahasa, yaitu tingkatan babasan (krama) dan standar. Tingkatan babasan digunakan untuk berbicara dengan orang yang lebih tua, lebih hormat, atau tidak akrab. Tingkatan standar digunakan untuk berbicara dengan orang yang sebaya, lebih muda, atau akrab. Perbedaan antara kedua tingkatan ini terlihat pada penggunaan kata ganti orang, kata tanya, kata sapaan, dan kata hormat. Berikut ini adalah tabel perbandingan antara tingkatan babasan dan standar dalam bahasa Jawa Serang:

Tingkatan Babasan Tingkatan Standar Arti
kule aku saya
Sebut nama sira/sire kamu
pripun Premen gimana
pire pira berapa
kakang mas abang
teh mbak kakak perempuan
nggih iya ya
boten ora/ore tidak
BACA JUGA:  Misteri Keramat Gunung Karang Pandeglang Banten

Variasi Dialek Bahasa Jawa Serang

Bahasa Jawa Serang juga memiliki variasi dialek yang terlihat pada pengucapan huruf ‘e’. Ada dua versi pengucapan huruf ‘e’ dalam bahasa Jawa Serang, yaitu ada yang diucapkan ‘e’ saja, seperti pada kata “ape” atau “kite”, dan juga ada yang diucapkan ‘a’, seperti pada kata “apa” atau “kita”. Variasi ini dipengaruhi oleh faktor geografis, yaitu letak wilayah dan jarak dengan pusat kota.

Daerah yang melafalkan ‘a’ adalah Ciruas, Kragilan, Kibin, Cikande, Kopo, Pamarayan, dan sekitar wilayah Serang bagian timur lainnya. Daerah ini lebih dekat dengan pusat kota Serang dan lebih terpengaruh oleh bahasa Indonesia. Sedangkan daerah yang melafalkan ‘e’ adalah Serang Kota, Cipocok Jaya, Kasemen, Bojonegara, Kramatwatu, Anyer, Waringinkurung, dan sekitar wilayah Serang bagian barat lainnya. Daerah ini lebih jauh dari pusat kota Serang dan lebih terpengaruh oleh bahasa Sunda.

Contoh:

  • kule, dibaca kula atau kule (artinya “saya”)
  • ore dan idak, dibaca ora/ore atau idak (artinya “tidak”)
  • pire, dibaca pira atau pire (artinya “berapa”)

Contoh:

(Jawa Serang tingkat babasan)

  • Pripun kabare? Kakang ayun ning pundi?
  • Sampun dahar dereng?
  • Permios, kule boten uning griyane kang Haban niku ning pundi?
  • Kasihe sinten?
  • Kasihe Sumirna lamun boten salah.
  • Oh, wenten ning payun koh.
  • Matur nuhun nggih, kang.
  • Yewis, napik dolanan saos nggih!
  • Kang Haban! Ning pundi saos? boten ilok kepetuk!
  • Napik mengkoten, geh!
  • Kule linggar sareng teh Toyah ning pasar.
  • Ayun tumbas sate bandeng sios.

(Jawa Serang tingkat standar)

  • Kepremen kabare? Sire arep ning endi?
  • Wis mangan durung?
  • Punten, kite ore weruh umahe kang Haban kuwen ning endi?
  • Arane sape?
  • Arane Sumirna ari idak salah.
  • Oh, ning arep koh.
  • Nuhun ye, kang.
  • Yewis, aje memengan bae ye!
  • Kang Haban! Ning endi bae? sire idak ilok kependak!
  • Aje mengkonon, geh!
  • Kite lunge kare teh Toyah ning pasar.
  • Arep tuku sate Bandeng siji.

(Indonesia)

  • Bagaimana kabarnya? Kamu mau ke mana?
  • Sudah makan belum?
  • Maaf, saya tidak tahu rumahnya kang Haban itu di mana?
  • Namanya siapa?
  • Namanya Sumirna kalau tidak salah.
  • Oh, di depan tuh.
  • Terima kasih ya, kang.
  • Ya sudah, jangan bermain saja ya!
  • Kang Haban! Kemana saja? kamu tidak pernah bertemu!
  • Jangan begitu, lah!
  • Saya pergi dengan kak Toyah ke pasar.
  • Mau beli sate Bandeng satu.
BACA JUGA:  Mengapa Demokrasi Liberal Digantikan oleh Sistem Demokrasi Terpimpin
Indonesia Jawa Serang Jawa Standar Ngoko (Surakarta-Yogyakarta) Jawa Serang Babasan Jawa Standar Krama (Surakarta-Yogyakarta)
ada anê ana wèntên wòntěn
anak anak anak pécil laré
apa apê apå napê punåpå
bagaimana kêprèmèn, prèmèn kěpriyé, piyé kêpripun, pripun pripun (Krama Madya), kados pundi (Krama Inggil)
baju kelambi klambi kělambi rasukan
bangun tangi tangi tangi wungu
barat kulon kulon kulon kilĕn
bawa gawê gåwå baktê bĕkṭå
begitu mengkonon mengkono, ngono mengkotên mekatěn
beli tuku tuku tumbas tumbas (Krama Madya), mundḥut (Krama Inggil)
belum durung durung dereng děrèng
berapa pirê pirå pintên pinṭěn
bertemu kêpêndak pěṭhuk kêpêtuk kěpanggíh
besar gedé gědḥé gedé agĕng
bisa bisê iså, biså bangkit sagěd
dan lan lan, kělawan kalawan kalíhan
dari sing såkå saking sakíng
datang tekê těkå rawuh dugi (Krama Madya), rawuh (Krama Inggil)
dengan karê karo sarêng sarěng
dua loro lårå kalih kalíh
empat papat papat papat sěkawan
habis entèk/entèng entèk telas tělas
hari dinê dinå dinten dintěn
harus kudu kudu kedah kědah
ikut melu, milu mèlu milêt ndhèrèk
ingin gelêm gelěm ayun kěrså, purun
ini kiyên iki puniki puníki
istri rabi bojo (suami/istri), rabi (menikah) rayat wadon garwå
itu kuwên iku, kuwi puniku, niku puniku, punikå
iya iyê iyå nggih inggih
jadi jadi dadi jados dados
jangan ajê åjå napik ampun
Jawa Jawê Jåwå Jawi Jawi
juga uga ugå ugi ugi
kamu sirê kowé, sliråmu, sirå, nirå panjěnèngan (umum), ndikå, rikå
katanya jerèhe, jarène jarène cêpené těròsipun
kecil cilik cilík alit alit
kenapa kêlipên kenåpå, ngåpå kêlipun kèngíng nåpå
kepala endas, sirah sirah sirah muståkå
lagi maning manèh, mĕnèh malih malíh
lama lawas suwé lambat dangu
lihat dêlêng ndělòk, sawang, deleng, andulu ningali ningali (Krama Madya), mirsani (Krama Inggil)
lima limê limå limê gangsal
maaf hampura ngapuråné, sepuråné hampura ngapuntěn
makan mangan, dahar mangan, madḥang dahar dḥahar
malam bêngi wěngi, běngi sipêng dalu
mana endi ngěndi, endi pundi pundi
mata mata måtå soca socå (Krama Madya), mripat (Krama Inggil)
masuk manjing mlěbu mêlêbêt mlěbět
minta nyejaluk jaluk ngêndê nyuwun
nama aran jěnèng, aran kasih nami, asmå
nasi segê sěgå sekul sěkul
percaya percayê pěrcåyå percantên pitadòs
pergi lungê lungå linggar tindak, kĕsah
permisi puntên kulå nuwun permios nyuwun sèwu
punya duwé duwé, darbe (bentuk klasik) darbé gadḥah, kagungan
rumah umah omah griyê griyå, dalěm
saja baé waé saòs mawòn
sama padê pådå sami sami
sangat temên těnan, teměn pisan sangět
satu siji siji siòs sětunggal
saudara dulur sědulur dulur sědhèrèk, sěntånå
saya kitê, kulê aku kulå kawulå (umum), dalêmabdiingsun
sekali sepisan sěpisan sepisan sapisan
sekarang siki saíki seniki sak’níki
selatan kidul kidul kidul kidul
semua kabèh kabèh sêdantên sĕdåyå (Krama Madya),sĕdantĕn (Krama Inggil)
siang awan awan awan sòntĕn
siapa sapê såpå sintên sintĕn
sudah uwis wis sampun sampun
supaya éndah supåyå dipuni supados
tanya takon takon taken tanglĕd
terima kasih nuhun matur nuwun matur nuhun matur sěmbah nuwun
tidak idak, orê ora botên mbotĕn
tidur turu turu saré, tilêm saré, tilěm
tiga têlu tělu têlu tigå
timur wètan wétan wètan wétan
tunggu tònggòni ěntèni, tunggòni tènggèni ěntosi, rantosi
untuk kanggo kanggo kanggé kanggé (Krama Madya), kagěm (Krama Inggil)
utara lor lor lèr lèr
waktu wayah wayah waktos wanci
yang sing síng ingkang íngkang
BACA JUGA:  Sejarah koperasi Dunia dan Indonesia

Pengaruh bahasa Sunda

Seperti yang telah disinggung sebelumnya, bahasa Jawa Serang secara geografis dikelilingi oleh wilayah penuturan bahasa Sunda, sehingga dalam perkembangannya, terdapat pengaruh bahasa Sunda dialek Banten yang dituturkan di Serang, pengaruh tersebut di antaranya berupa pengaruh pada tataran leksikon (kosakata), dan sedikit pada tataran fonologi.

Di bawah ini adalah beberapa contoh kosakata dalam bahasa Jawa Serang yang diserap dari bahasa Sunda.

 
Bahasa Jawa Serang Bahasa Sunda Bahasa Indonesia
abah abah ayah
api-api api-api pura-pura
ari ari kalau
bangor bangor nakal
bati bati keuntungan/laba
bebancik babancik alas yang diinjak untuk mengambil sesuatu
belok belok kotor
bengket beungkeut ikat
berit beurit tikus
besèt besét sayat
cadèl cadél cadel
dangder dangdeur singkong
galengan galengan pematang sawah
hawek haweuk rakus
jugjug jugjug (men)datangi
kasèp kasép tampan
mantang mantang ubi
mulang mulang kembali, pulang
ngojay ngojay berenang
ngan ngan hanya
nyébor nyébor menyiram
péot péot keriput
rungsing rungsing pusing
samper sampeur jemput

Tinggalkan Balasan

Alamat email Anda tidak akan dipublikasikan. Ruas yang wajib ditandai *